Het nieuwe bijenseizoen komt!

Ze leven nog!

Ik kijk erg uit naar het moment dat mijn bijen weer volop gaan vliegen. Op een enkele warmere dag van dit jaar heb ik ze al gespot. Maar het zijn vooral nog voorzichtige verkenningen. Het is op de meeste dagen nog te koud voor ze. In de kasten heb ik daarom nog niet gekeken. De weersvoorspelling moet dan minimaal uitkomen op 12 graden Celsius, en niet teveel wind. Maar ze leven in ieder geval nog.

De eerste voorzichtige vlucht van de bijen uit de achterste kast.

Cursus Specialist Bijenproducten

Via het Bijkersgilde neem ik deel aan een cursus voor het verantwoord en hygiënisch oogsten van verschillende bijenproducten. Voor het oogsten van voldoende propolis of bijenbrood heb ik aan twee kasten niet genoeg. De bijen hebben hun voer zelf hard nodig. Als ik meer kasten had gehad, dan zou ik de oogst wat kunnen spreiden, zodat ze niets tekort komen.

Wel wil ik eind mei beginnen met het slingeren van honing. Als de financiën het toelaten. Voor het slingeren zou ik moeten investeren in een honingslinger en een bak om de honingraten van hun waszegeltjes op de honingcellen te ontdoen. Of ik moet op zoek naar een mogelijkheid om een slinger te lenen.

Voor de cursus moet je ook een ontwerp inleveren voor je huismerk en de informatie die op de honingpotjes terecht komt. Daarvoor bestaan richtlijnen.

Mijn ontwerp is intussen af, en ziet er aan de voorkant uit zoals op de foto. Aan de achterkant is informatie te vinden over de inhoud.

Op het papiertje een recept voor kruidkoek met honing

Recepten

Ik ga nog een aparte pagina met recepten maken waar honing in verwerkt is. Dat een volgende keer.

Imkeren in 2016

Vanaf medio mei ben ik erg druk geweest. Onder andere met mijn nieuwe hobby imkeren, Onvoldoende tijd om dit blog bij te houden. Maar ik heb wel veel foto's gemaakt, en kan nu een overzicht geven van mijn belevenissen in 2016 met mijn bijenvolkjes:

Cursus bijenteelt

Vanaf eind februari volgde ik theorie- en praktijklessen Bijenteelt. En begon ik mijn eerste bijenkast aan de buitenkant te schilderen. Ik heb mij erover verbaasd hoe intelligent en economisch de wereld van de honingbijen in elkaar zit.

Schilderen bijenkast

Ik werd steeds enthousiaster. Dus medio mei kocht ik mijn eerste bijenvolk. Gewone zwarte honingbijen. Volgens de docent, die daar al 25 jaar mee imkert, zachtaardig genoeg. Er is ook nog keuze uit de soort carnica of buckfast, waar veel imkers de voorkeur aan geven, omdat deze soorten minder snel steken. Maar ja, dan ben je ook duurder uit. En intussen liepen de kosten al aardig op.

Ramen voor in de bijenkast zijn te kant en klaar te koop, inclusief ijzerdraad, en exclusief kunstraat. Dat moet je er altijd zelf in smelten. Ik besloot dat het op termijn goedkoper zou zijn zelf de ramen in elkaar te knutselen. Daarvoor moet je gaten prikken in de zijkanten, om ijzerdraad door te geleiden. Op dat ijzerdraad smelt je vervolgens met zwakstroom het kunstraat.

Helaas trof ik tot tweemaal toe een gatenprikker, die niet functioneerde. Dankzij mijn handige vader werden de gatenprikkers verbeterd, en doen ze het nu naar behoren.

Op weg met eerste bijenvolk.

De bijen worden in hun nieuwe kast gehangen, met raat en voer. Je hoort ze te vervoeren met de ramen in de rijrichting zodat ze niet te veel heen en weer schommelen. Met de bijen ertussen, die dan bekneld kunnen raken. Maar ik was bang dat de kast dan niet stabiel op deze kar zou staan. Waarmee ik hobbelig gras over moest, om ze naar hun standplaats te brengen. Dan - kiezend uit twee kwaden - toch maar overdwars gezet. Ze hebben het overleefd.

Verzegeling honingcellen verwijderen

Terwijl mijn bijen lekker honing aan het verzamelen waren, trouw bijgevoederd met suikerwater door hun nieuwe baasje, kregen wij als cursisten een les honingslingeren bij de kasten van de docent. Honing slingeren van mijn eigen bijen, moet nog even wachten tot eind mei 2017. Van met suiker bijgevoederde bijen, mag je (voor de markt) geen honing slingeren. Bovendien zijn ze zo druk bezig met het uitbouwen van raat en en het vullen van de cellen, dat het ook niet erg aardig is, om dat wat ze bij elkaar gewerkt hebben, meteen weer af te pakken. 

Honing

En voilá, een potje honing. In het voorjaar groeit er in de buurt veel koolzaad. De honing daarvan kristalliseert erg snel, door het hoge glucosegehalte. Honing bestaat uit glucose en fructose. Per honingsoort verschilt de verhouding daartussen. 

Een week lang elke dag roeren zorgt ervoor dat de kristallen kort van structuur blijven. En de honing niet zo hard wordt. Ik heb daarom braaf een week lang iedere dag in dit potje geroerd, en er zodoende cremehoning van gemaakt. Die honing is even goed, maar niet zo doorzichtig. 

Ik was er erg trots op, toen ik bij een eerste controle zag dat mijn konining het goed deed. Althans, tot het moment waarop ik dacht een nazwerm te moeten gaan maken. Toen was zij ineens verdwenen. Er waren koninginnedoppen in het broed aanwezig. Dus er zou vanzelf een nieuwe koningin komen. Een nazwerm maken ze met een nieuwe koninging niet meer. Terwijl ik - potverdorie - net een extra bijenkast aan het schilderen was. Om die dan een jaar leeg te laten staan, vond ik een beetje zonde. Dus: nog maar weer een bijenvolkje kopen.

Een kast erbij

Waarom de koningin er niet meer is, weet ik niet. De koninginnedoppen zaten in het midden van het raat. Volgens andere imkers gebeurt dat als een volk vindt dat de koningin niet voldoet. Niet genoeg eites legt, of zo. Dan wordt ze vervangen.

Konining nummer 2

Blij met twee gevulde kasten, eind juli. 

Maar ook een beetje teleurgesteld. Het tweede volk bleek veel agressiever dan het eerste. Waarschijnlijk door de genen van de nieuwe koningin van hiernaast. Ik denk er hard over, haar door een carnica te gaan vervangen, in 2017. 

Extra cellen, van de
ramen afgeschraapt

Bijen die onder de honing zitten,
omdat ze niet bi de gevulde cellen
vandaan kunnen blijven. 

Veel was - cellen aangemaakt bovenop
 de raten

Vervelend vind ik het, als bijen omkomen in hun eigen honing. De bijen rechts zijn vast komen tezitten in de honing die in cellen bovenop het raat was gestoken.













Bijen zijn bijzonder leuk om naar te kijken. Ook als je de kast niet open hoeft te maken.

Mierenzuur is geen lekker spul. De bijen werden er
dan ook erg onrustig van.

In september heb ik varroabestrijding uitgevoerd met behulp van nassenheider dispensers en mierenzuur. Enerzijds vind ik dat vervelend voor de bijen. Maar ja, varroa op je rug, daar wordt je als bij ook niet blij van. Een aantal imkers vindt dat je geen varroa moet bestrijden. Dat de bijen maar aangepast moeten raken aan het bestaan ervan. Maar ja, thuis bestrijdt ik ook vlooien, als mijn huisdier daar last van heeft. We hadden die varroa gewoon niet moeten importeren, in 1975.

Muizengaas aanbrengen

Het laatste wat ik dit jaar heb gedaan is muizengaas plaatsen in de vliegopeningen. De nachtvorst trad in, en ik wil voorkomen dat veldmuizen de kasten in gaan om honing proberen te krijgen. Dat zullen ze niet overleven. En de bijen hebben vervolgens veel werk aan het 'mummificeren' van het lijkje. Het is typisch weer zo dat het tweede volkje (rechts) gelijk weer in de aanval ging.

En dan nu maar wachten tot het volgend jaar maart minstens 12 graden Celsius is buiten. Dan kan ik kijken of ze de winter hebben overleefd.

Imkersbenodigdheden

Investering

Voor het houden van bijen zijn verschillende gereedschappen benodigd. Naast behuizing en speciale kleding. Die kocht ik bij imkerswinkel De Linde.

Behuizing - bijenkast

Een nieuwe bijenkast (spaarkast) kocht ik bij iemand die ze graag maakt. Daar moeten dan nog raampjes in, die worden voorzien van kunstraat. Het in elkaar zetten daarvan is een apart klusje, dat een aparte blog verdient. Benodigd zijn daarvoor zijn onder meer een gatenprikker, oogjes om ijzerdraad door te leiden, ijzerdraad en kunstraat.

Als je honing wilt slingeren, dan wil je dat in één kamer van je bijenkast alleen honing in de raten wordt gestopt. Geen eitjes die uitgroeien tot larven. Om te voorkomen dat de koningin bij die kamer kan om eitjes te leggen, doe je koninginnengaas onder die kamer (op de foto boven, rechts). De koningin is iets groter dan de andere bijen. Zij kan als enige niet door dat gaas naar de honingkamer kruipen.

Muizen weren

Muizen snoepen net zo graag als wij van de honing die de bijen maken. Ze zijn klein genoeg om door het vlieggat van de bijenkast naar binnen te gaan. Om dat te voorkomen kun je voor het vlieggat muizengaas plaatsen. De bijen kunnen er wel door, de muizen niet. Entree van muizen voorkomen is trouwens ook beter voor de muizen zelf. Ze kunnen namelijk doodgestoken worden, wat geen prettig einde betekent. Vervolgens gaat het kadavertje over tot ontbinding, wat niet erg fris is.

Beroken

Als je de bijenkast opent, wil je graag dat de bijen een beetje rustig blijven. Ze trekken zich terug tussen de raten, als je wat rook over de raten blaast. Er zijn twee soorten berokers. Een met een blaasbalg, en een met een pijpje (dadant beroker) waardoor je lucht kunt blazen. Ik heb gekozen voor een beroker met blaasbalg. Ik vond het werken met een pijpje tijdens de praktijkmiddag niet zo handig, omdat mijn imkerkap nogal wijd is. De brandbare inhoud van deze beroker is ook eerder leeg. Daardoor moet je tussendoor de beroker weer opnieuw aansteken. Andere mensen zien voordelen van de dadantberoker, doordat je die in je mond kunt laten hangen, en dan met twee handen tegelijk kunt werken. Voor kortere klusjes hoef je de pijp ook niet meer bij te vullen.

Drieraamskastje

De opbouw van de broedcellen in de broedkamers maakt dat je de volgorde van de ramen intact moet houden, Bij het inspecteren van de ramen breng je daarom de eerste drie ramen over naar een apart kastje. Zodoende is er ruimte in de hoofdkast om de raten opzij te schuiven. En daarna weer netjes op hun plaats te hangen. Aldus heb ik ook zo'n drieraamskastje gekocht. Het heeft geen nut om de raampjes te nummeren. Als je namelijk de buitenste ramen (waar alleen voer in zit) wilt verhuizen naar een volk dat te weinig voer heeft, dan klopt je nummering al niet meer.

Kastbeitel en ramenlichter

Bijen knutselen graag. Niet alleen met was, om raten te maken, maar ook met hars. Om kieren en gaten dicht te stoppen. De raten en het deksel kunnen soms goed aan elkaar kleven. Voor het scheiden daarvan zijn er beitels en ramenlichters ontworpen, die het imkerleven veraangenamen. Het zijn onmisbare instrumenten. Niet alleen voor het lichten van de ramen, maar ook voor het loswrikken van het deksel, of schoonschrapen van raampjes, bodem of deksel.

Tijdens de cursus is aandacht besteed aan de minimale benodigdheden om met imkeren te beginnen. Dat is een leuk onderwerp voor een volgend blog.

Bijenplaats nog opleuken

Al goed voor de bijen. Nog niet voor mensen.

Plaats voor de bijen

De geschilderde bijenkast heeft een plek gevonden op een verlaten stukje van het moestuincomplex waar ik tuinier. Voor de bijen een goede plek. Maar voor mij nog niet helemaal. De plek kan nog wel een een leuk vlinderbloemetje en wat egalisatie gebruiken.

Ik ga niet de illusie koesteren dat er van dit grasland makkelijk een tuin te maken is. Zoals het stuk waar ik mijn groenten op verbouw. Het gras aan de zijkant van de hekken zal steeds op blijven kruipen, als je daar geen wal maakt van hout of steen.

Vlinderbloemen van vorig jaar

Geul, hobbels en kuilen wegwerken

Wel is het landje wat te egaliseren. Het is een stuk verwaarloosd land met hobbels, kuilen en een geul langs het linker hekwerk. Ik ben begonnen met vermolmde takken die er lagen, in die geul te gooien. Met af en toe een laag gemaaid gras ertussen. Als ik er nu namelijk doorheen loop, komt er water naar boven, zo diep en zompig is het.

Vlinder-/bijenmengsel van bloemen

Hier en daar kan een stuk gras worden omgespit. Daar kunnen dan vlinder- en bijenbloemen worden gezaaid. Zoals korenbloemen, borage, goudsbloemen, en veel meer. Die zijn in handige zaadmixen te koop. En de planten zaaien zich vanzelf weer uit aan het eind van het seizoen.

Ook kunnen er wat tegels worden neergelegd, met (metsel)kuipen erop. Daar valt dan van alles in te stekken, zoals stekken van de bessenstruiken die er al staan. Maar ook van rozenstruiken, frambozen, vlinderstruiken, en ga zo maar door.

Hobbels en kuilen ....

Alternatieve aanpak

Wie de zaak in een keer goed zou willen aanpakken, zou de ca. acht bessenstruiken eerst uitgraven, de boel laten omploegen, en langs de kanten iets in de grond steken waardoor het gras wordt tegengehouden. Maar daar heb ik nu de middelen en de spierkracht niet voor. Ik maak het dus leuk met wat ik wel heb en kan. Twee metselkuipen stonden er al, met water en gras erin. Die heb ik nu omgekeerd. Daar kunnen straks dus planten of stekken in. Tegen de kant van de hekken zou ik wat oude pallets op hun kant aan kunnen bevestigen. Daar kunnen dan plantenbakjes aan gehangen worden.
Op Pinterest.com staan ideeën genoeg.

Imkertabak 'van de straat'

Conifeer (Thuja)

Bijen houden er niet van als iemand aan hun 'huisje' rommelt. Ze kunnen dan gaan steken om zichzelf en hun territorium te beschermen. Om de bijen rustig te houden, wordt rook over de raten geblazen bij het openen van de bijenkast. Hierdoor trekken ze zich terug tussen de raten. Voor het beroken wordt imkertabak gebruikt. Die is te koop bij imkerwinkels en bevatten meestal hooimengsels. Maar je kunt ook alternatieven gebruiken.

Alternatieven

Coniferen

Van een imker uit mijn buurt heb ik gehoord dat hij soms afval van coniferen gebruikt, Coniferen zijn groenblijvende struiken, maar onder de hagen liggen meestal wel bruin geworden oude takjes. Je kunt ook het geluk hebben dat iemand in het voorjaar zijn conifeer snoeit. In dat geval laat je de takken zelf drogen.

Lavendel

Via Facebook vernam ik van een imker dat hij goede ervaring heeft met gedroogde lavendel. Hij mengt dat met vermolmd berkenhout, dat hij vindt in een naburig bos. Lavendelrook ruikt lekker, en houdt de bijen rustig. Misschien komt dit doordat bijen lavendelplanten graag bezoeken als plant om stuifmeel en nectar bij te halen.

Ik las ergens (ik weet helaas niet meer waar) dat lavendelolie ook kan helpen om bijen rustig te houden, door dit op je handen te doen. Dit ga ik zeker proberen. Lavendelolie smeren na een bijensteek zou goed helpen tegen de zwelling. Wel eerst de angel wegschrapen (niet uittrekken). 

Boerenwormkruid

Sommige imkers werken met gedroogde bloemetjes van boerenwormkruid. Deze plant komt op bepaalde plaatsen in Nederland in de vrije natuur voor.

Meer alternatieven voor imkertabak kun je vinden via Imkerpedia. 

Volg mijn imkeravonturen

Beginnend imker

Mijn eerste bijenkast.

Op 27 februari 2016 ben ik naar de eerste les van een imkercursus gegaan. Sinds vorig jaar heb ik een moestuin, en daar komen veel bijen. Ik vind het grappige, interessante en nuttige beestjes. Vandaar mijn wens om te gaan imkeren. Dankzij een behulpzame tuinier, die aan de rand van het moestuincomplex tuiniert, kan ik op een stukje van zijn tuin een bijenkast neerzetten.

Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NVB)

Allerlei cursussen die te maken hebben met het houden en telen van bijen, worden via de NVB georganiseerd. Het begint met een aantal lessen theorie, en vervolgens natuurlijk de praktijk. Van het insmelten van kunstramen waar de bijen honingraten en broedkamers op maken. Tot het inspecteren van je bijenvolk op ziekten en plagen. Thans doe ik de basiscursus.  Maar het lijkt mij leuk om eind van het jaar een cursus Specialist bijenproducten te volgen. Om onder meer te leren honing slingeren.

Hier gaat de kast komen.

Kast schilderen

De bijenkast schilder ik aan de buitenkant. Hoewel je okume (houtsoort) ook gewoon grijs kunt laten worden. Kasten worden aan de binnenkant nooit geschilderd. Dit kan namelijk schadelijk zijn voor de bijen. De plaats waar de kast gaat komen heb ik intussen klaar gemaakt.